6.SINIF - TÜRKÇE - PARÇADA ANLAM ( KONU ANLATIM 1 )

PARÇADA ANLATIM

A) ANLATIM BİÇİMLERİ

➡️ Betimleme ( Betimleyici Anlatım )
Betimleme, okuyucunun gözünde canlanacak şekilde anlatılmasına denir. Genelde bilgiler sade, açık ve anlaşılır olması gerekir. Yazar betimlemeye kendi yorumunu da katabilir.
Betimlemeler insanı konu alabilir (yüzü,gözü, kolları, saç rengi, sevdikleri, sevmedikleri, duyguları, tepkileri gibi )

Örnek;

• Kapının önünde küçük bir kız çocuğu oturuyordu.Eli yüzü kir pas içerisinde, kolları burnunu silmekten katılaşmıştı. saçları ise kıvırcıktı ama sanki aylarca yıkanmamış gibi karışıktı. Üzerindeki elbiseyi en son ne zamanmış diye düşünmeye çalışıyorum ama düşünemiyorum bile. küçük kız bakınca tek görebildiğim gözlerindeki o derin mavilikti. 

➡️ Öyküleme ( Öyküleyici Anlatım )
Yaşanmış yada hazırlanmış bir olayın başkalarına sözle yada yazıyla anlatma biçimine denir.

Örnek;

• Âdem ile büyük oğlu elektrik ustası Yusuf ellerindeki birer lahmacunun son lokmalarını merdivenleri çıkarken çiğneyip yuttular. Bu sebepten merdiven başına vardıkları zaman biraz nefesleri kesilir gibi oldu. O tıkanıkla ikisi birden Osman Efendi'nin tepesine dikildiler ve ihalenin saatini sordular. Osman Efendi üstten alarak "Bekleyin şurada." dedi.

➡️ Açıklama ( Açıklayıcı Anlatım ) 

Bilgi vermek amacı ile oluşturulan yazılardır. Yazar, duygularına yer vermez. Nesnel anlatıma örnektir.

Örnek;

• Halide Edip Adıvar’ın Bütün Eserleri serisinin ilki olarak yayımlanan Mor Salkımlı Ev, yazarın çocukluk günlerinden 1918'e kadar olan hatıralarıdır. Bir roman üslubuyla kaleme alınan eser, edebiyat meraklılarına olduğu kadar yakın dönem Türk tarihiyle ilgilenen okuyuculara da hitap ediyor. Yeni İstanbul Gazetesi'ndeki yayımı ve hatıralarının İngilizce baskısı ile karşılaştırılarak hazırlanan Mor Salkımlı Ev, yazarın özgün anlatımı ve sadeleştirilmemiş orijinal diliyle ve günümüz genç okuru da düşünülerek notlar ve açıklamalarla sunuluyor.

➡️ Tartışma ( Tartışmacı Anlatım ) 
Yazar, kendi doğrularını okuyucuya inandırmak, varsa yanlış düşünce doğruları ispatlamak inandırmak yani anlatıma denir.Yazar, yazılarını sanki karşısında biri varmış onunla konuşuyormuş gibi yazar.  

Örnek;

• Akıllı telefonlar, neslimizin en büyük sorunu olmuştur. İnsanlar bir nesnenin başına akıllı ifadesi yerleştirince yapay zekanın geliştiğini düşünüyorlar. Aslın böyle bir şey yoktur. Akıllı telefonlar, yapay zekanın geliştiğini göstermemektedir. Sadece avuç içi bilgisayarların gelişmiş modelleridir.

B) DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI 

➡️ Tanımlama 

Bir kavram veya varlığının ne olduğunun açıklanmasına denir. Genelde " Nedir ? - Kimdir ? " sorularına cevap verir.

Örnek;

• İş, oluş, durum bildiren sözcüklere fiil adı verilir.
• Tuz, yüz yılardır kullanılan bir baharattır.
• Çin seddi, dünyanın en uzun duvarıdır.
• Mavi gökyüzü, sonsuzluğun simgesidir.

➡️ Karşılaştırma 

En az iki varlığı, olayı, durumu birbiriyle aynı olan, benzeyen vb. kıyaslayan cümlelerdir. Karşılaştırma cümlelerinde, " daha, gibi, göre, fazla, çok, en, ) gibi sözcükler kullanılır.

Örnek;

• Bu sene partiye, geçen senelere göre daha çok kişi katıldı.
• Yazın buraları Antalya'dan bile daha sıcak oluyor.
• Sinan da en az benim kadar hızlı koşuyor.
• Patateste, prinçten farklı olarak daha çok nişasta bulunur.
• Köpekler, kedilerden faklı olarak daha dost canlısı olarak bilinirler.
• Bugün dünkünden fazla yoruşdum.
• Evdeki erikler de pazardaki gibi taze toplandı.
• Balinaların da diğer memeli canlılara benzer özellikleri vardır.

➡️ Örneklendirme 

Anlatılmak istenen bir düşünceyi, somutlaştırmak ,anlaşılır kılmak için ilgili kavramları, kişileri yada eserleri saymaktır.Genellikle önce yargı söylenir, sonra örnek veya örnekler verilir.

Örnek;

• Evde hala birkaç eksiğimiz  var. Mesela henüz bir fırınımız, ufak sehpamız yok.
• Geleceğim için pek çok hedeflerim var. Mesela öncelikli olarak okulumu bitirim mesleğimi elime alıp evlenip gitmek.
• Çeşit çeşit dil konuşabiliyorum. Mesela Almanca, Rusça, Çince,... 

➡️ Tanık Gösterme 

Yazar bazen yazısında anlattığı konuyu kanıtlamak ve doğrulamak için aynı görüşte olan bir  uzmanın görüşüne yer verir.

Tanık olarak seçilen, kişi değil de bir söz ise bu tırnak içine alınarak verilmelidir.

Örnek;

• Jan Paul Sartre şöyle der: “İnsan bazı şeyleri söylemeyi seçtiği için yazardır.” Bu görüşe katılmamak mümkün mü? Söz sanatçısı dediğin, herkesin söylemek isteyip de söyleyemediği sözleri, kendine özgü biçimler arasından seçerek söyleyivermeli ve okuyucuya: “Benim söylemek istediğimden daha güzel.” dedirtmeli 

➡️ Sayısal verilerden yararlanma

 Yazarın, düşüncesini doğrulamak amacıyla belgeler, istatistiksel sonuçlar, tarihi kanıt ve yazışmalar gibi herkesin kabul etmek zorunda olduğu şeyleri kullanmasıdır.

Örnek;

• “Tuz Gölü çevresinde yılda 750 000 ton tuz üretilmektedir.Bu da Türkiye’nin toplam tuz üretiminin yüzde 55’i demektir.Ancak havzadaki su sorunu, tarımsal verimliliği azaltarak ekonomik kazancın düşmesine neden olmuş.” Aysin Tektaş

( Yazar bilimsel verileri kullanarak Tuz Gölü hakkında bilgiler vermektedir.)

➡️ Benzetme 

Bir durumu, bir kavramı açıklarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden yararlanmaya denir.

Örnek;

• Takım elbiseyi giyince iş adamları gibi olmuşsun.
• Merve keçi gibi inatçı bir kadındır.
• Bulutlar, pamuk balyaları gibi gökyüzüne yayılmışlardı.