6.SINIF - FEN - SOLUNUM SİSTEMİ

6.SINIF - SOLUNUM SİSTEMİ 

Canlılar yaşamak için hava, su ve besinleri kullanmak zorundadır.

Kan, hücrelere oksijen ve besin taşır.

Besin ve oksijen hücrede enerji üretiminde kullanılır.

Havadaki oksijen gazı besinlerin parçalanarak, enerji oluşturmasında rol oynar.

Solunum sonucunda su ve karbondioksit gibi artık ürünler açığa çıkar.

Oluşan enerji vücutta kullanılır, su ve karbondioksit vücut dışına atılır.

Havadaki gerekli gazları hücrelere ulaştırmak ve atık gazları vücut dışına bir araya gelmiş sisteme solunum sistemi denir.

Solunum sistemini oluşturan yapı ve organlar;

• Burun
• Soluk borusu
• Akciğerler
• Gırtlak
• Diyafram

Burun;

Vücudun hava giriş çıkışının yapıldı yerdir.Solunum kanalının ilk organıdır. Burun içinde kıllar ve sümüksü sıvı bulunan kıvrımlı kanallar ve kılcal kan damarları vardır. Burundaki kıllar hava ile gelen toz parçalarını tutar. Buradan geçerken havanın sıcaklığı Vücut sıcaklığına uyumlu hale getirir.

Burnun görevleri şunlardır: 

• Solunan havanın kokusunu algılama
• Solunan havayı nemlendirme
• Solunan havayı vücut sıcaklığına kadar ısıtma
• Havanın temizlenmesini sağlama

Yutak;
Yemek borusu ile soluk borusunun birleştiği bir kavşak gibi görev yapar. Yapısındaki özel ve hareketli kapakçık bulunur. Yutak solunan havanın soluk borusuna; yutulan lokmaların yemek borusuna geçmesini sağlar. Ayrıca nezle ve grip gibi hastalık durumlarında, burun tıkanmış olabileceği için, bir süre ağızdan nefes alınmasını sağlar.

Soluk Borusu;

Havanın akciğerlere iletilmesini sağlar. Halka şeklinde kıkırdaklardan oluşur. İç kısmı kaygan ve yapışkan sıvı üreten bir zarla kaplıdır. Bu zar toz ve mikropları tutar. Soluk borusunda tutulan yabancı maddeler vücuttan dışarı balgam olarak atılır.

Burundan giren havanın akciğerlere ulaşması olayına soluk alma denir. Soluk alma sırasında kan ile akciğerdeki hava arasında gaz alış verişi yapılır. 

Akciğerler;

Solunum sisteminin temel organı akciğerlerdir. Akciğerler göğüs boşluğunda bulunur ve çevresindeki kemik kafes tarafından korunur. Akciğerlerin dışı sağlam bir zarla kaplıdır. Bu zar, akciğerleri dış etkenlerden korur. Akciğerlerin yapısı süngere benzer ve hacmi büyüyüp küçülebilir

 Sağ akciğer üç, sol akciğer iki bölümden oluşur. Akciğer içindeki bronşçukların ucunda üzüm salkımına benzeyen hava keselerine alveol (hava kesecikleri) denir. Alveollerin etrafı kılcal kan damarlarıyla çevrilmiştir. Alveoller, kılcal damarlar ile gaz alış verişinin yapıldığı yerlerdir. Akciğerin yapısında milyonlarca alveol yer alır

Sağda ve solda olmak üzere 2 tanedir. Süngerimsi bir yapısı vardır. Akciğerlerin  içinde bronçuklar ve bronşcukların ucunda yer alan hava kesecikleri ( alveoller ) yer alır.

Gırtlak;

Yutak ile soluk borusunu bağlar. Gırtlak yutaktan geçen havayı soluk borusuna iletir.Gırtlakta ses telleri bulunur. Gırtlaktan geçen havanın ses tellerini titreştirmesi sonucunda ses oluşur.

Diyafram;

Akciğerlerin çalışmasına yardımcı olan güçlü bir kastır. Diyafram, düzleşerek ya da kubbeleşerek hava giriş çıkışına yardımcı olur.

Alveol ( hava kesecikleri );

Hücrede oluşan artık karbondioksit gazı kan yolu ile akciğere gelir. Akciğerlerde dışarıdan gelen oksijen alveoller de karbondioksit ile yer değiştirirler. Oksijenle zenginleşen kan, tekrardan hücrelere gitmek için akciğerden ayrılır. 

Bronş ve bronşcuklar; 

Soluk borusu akciğere doğru iki boru ile ayrılır. Bu kollara bronş denir. Bronşlar akciğerin içeri girdikten sonra birçok dala ayrılır. Gittikçe incelen bu dallara Bronşcuklar denir.

Soluk alıp verme;

Soluk alıp verme sırasında, göğüs kafesinizde ve akciğerlerinizde bazı değişiklikler olur. “Nefes Al, Nefes Ver” deneyindeki akciğer modelini hatırlayınız. Diyaframı temsil eden büyük balonu düğümden çektiğinizde iç hacim büyüyordu. Buna bağlı olarak akciğerleri temsil eden küçük balonlar şişmişti. Akciğerler gerçekleştirdiğiniz modeldeki gibi hareket eder. Diyafram, içeri doğru kubbe durumundayken akciğerlerin, iç hacmi küçüktür. Diyafram, kasılarak düzleştiğinde iç hacim genişler. İç hacmin genişlemesiyle akciğerde boşluk oluşur. Oluşan boşluğu doldurmak üzere akciğerlere hava girişi olur. Diyafram gevşeyerek tekrar kubbeleştiğinde iç hacim daralır. Bu durumda içerideki hava dışarı doğru itilmiş olur. Bu olay aşağıdaki şekilde görülmektedir.

Soluk alma esnasında;

• Kaburgalar arasındaki kaslar kasılır ve diyafram kası kasılarak düzleşir.
• Göğüs boşluğu genişler.
• İç basınç düşer. Akciğerler genişleyerek şişer.
• Burundan giren hava yutak ve soluk borusu boyunca ilerleyerek akciğerleri doldurur.
• Havadaki oksijenler kana, kandaki karbondioksitler ise alveole doğru geçiş yaparlar

Akciğerlerde bulunan kirli havanın vücut dışına atılmasına soluk verme denir. 

Soluk verme esnasında;

• Kaburgalar arası kaslar ile diyafram kası gevşeyerek kubbeleşir.
• Göğüs boşluğu daralır.
• İç basınç artar. Akciğerler daralarak, küçülürler.
• Akciğerlerdeki kirli hava burundan dışarıya atılır.

Solunum Sistemimizin Sağlığı

Solunum sistemi, vücuda giren havanın hücrelere ulaşmasını sağlar. Buna göre hava, vücudunuz için aynı zamanda tehlike oluşturmaktadır.

• Havayla taşınabilen kimyasal maddeler, tozlar ve mikroplar hastalanmanıza neden olabilir.
• Solunum sistemimizi tehdit eden faktörler, çevresel ya da kişisel olabilir. Çevresel faktörlerin başında sigara kullanımı ve hava kirliliği gelmektedir.
• Bunun dışında hastalıklarda mesleksel toz ve kimyasallar, daha önce geçirilmiş hastalıklar ve ekonomik koşullar etkili olabilir.
• Kişisel nedenler ise kalıtsal özellikler, doğuştan akciğer gelişimini etkileyen faktörler sayılabilir.
• Bronşit, zatürre, verem, grip, akciğer kanseri, astım gibi hastalıklar en çok rastlanılan solunum yolu hastalıklarıdır.
• Bronşit, zatürre, verem, grip gibi hastalıklar, geliştirilen aşılar sayesinde en aza indirilmiştir.
• Astım tedavisinde sprey türü ilaçlar geliştirilmiştir. Solunum sistemi hastalıklarından en tehlikelisi akciğer kanseridir.
• Bronkoskop cihazı ile akciğer kanseri erken teşhis edilerek tedavide başarılı olunabilir.

Solunum sistemi hastalıklarından korunmak için:

• Düzenli olarak açık havada egzersiz yapılmalı, bol su içilmeli. 
• Sigara içen kişilerden ve sigara içilen yerlerden uzak durulmalı. 
• Hava kirliliği olan yerlerde ve zehirli maddelerle çalışırken havayı süzen koruyucu maske takılmalı.
• Hava kirliliği konusunda bilinçli bireyler olunmalı.

MERVE İLE TÜM DERSLER